Цікава, калі вядомыя першыя згадкі ўжывання тэрміна "зямяне" у ВКЛ, з якіх гадоў 16 ст., прынамсі, калі пачаў ужывацца гэты тэрмін да васалаў магнатаў? Першапачаткова вядома, што зямянамі менаваліся дробныя феадалы на Падляшшы (перапіс 1528 г.). З таго, што сам сустракаў:
Тытулаванне "баяры зямяне койданаўскія"- 1588 г. у Менскім павеце. Таксама койданаўскі зямянін у актах Менскага гродскага суда, 1582 г.; "Людзі добрыя і баяры" койданаўскія Бунакі ў актах Метрыкі Літоўскай, 1541 г. У 1588 г. Бунакі- койданаўскія "баяры і зямяне".
У актах-наданнях Станіслава Давойны - "..зямяне мае шляхта" - у маёнтку Уселюб і Далятычы ў Наваградзкім павеце - 1570 г. Разам з тым, у акце Берасцейскага суда аб продажы Радзівілу 1576 г. фармуліроўка "Уселюб з дваром Далятычы, прыналежным ім баярамі-шляхтай і іх маёнткамі..". У далейшым, пры Радзівілах, ужо толькі запіс "зямяне". Пры гэтым, у інвентары 1680 г. Зямяне таксама мяняюцца шляхтай.
У актах Наваградзкага суда 1557 г. Якуб Каліціч (Калечыц у пазнейшай згадцы на яшчэ ранейшы дакумент) з-пад Далятыч названы п. Горлам, намеснікам Наваградзкім, "баярынам". У далейшым мясцовыя Калечыцы адпаведна ўжо "зямяне" (17 ст.).
Згодна з А. Грыцкевіча, у Слуцкім Княстве, у інвентары 1566 г. паказаныя баяры і шляхцічы, прычым аднолькавыя прозвішчы прысутнічаюць і сярод тых і іншых (путныя баяры, зразумела, паказаныя асобна, гаворка не аб іх). У далейшым выкарыстоўваецца нарэшце тэрмін "зямяне".
Зямяне ў інвентары маёнтка Грэск Наваградзкага ваяводзтва князёў Збаражскіх (пасля Радзівілаў), 1590 г.
Такім чынам, раней за 1570 г. ужывання тытулавання "зямяне" у прыватных маёнтках мне асабіста не сустракалася. Дагэтуль звычайны для справаводства ВКЛ 1-й паловы XVI ст. тэрмін "баяры", або "баяры-шляхта".
Language:
